geschiedenis oefenmateriaal

Verleden

Voorverleden

Voorgeschiedenis

Geschiedenis

afval van de grotschilderaars uit de buurt van Montignac

brieven van Marcel Ravigot over de ontdekking van Lascaux

e-mails van de minister-president aan zijn dochter

haren van een cro-magnonmens

kruikscherven van de eerste inwoners van Nederland

Goed

Fout

historische indeling

uitleg waardoor iets is gebeurd

resten van het verleden

geschreven bronnen

De mensen ontstonden uit de dieren.

De zee en de aarde werden gescheiden.

God maakte de eerste mensen.

God maakte de eerste planten en dieren.

Ze zijn door iemand verzonnen en opgeschreven.

Ze zijn eerst doorverteld en later opgeschreven.

Ze zijn ontdekt door wetenschappelijk onderzoek.

Ze zijn verzameld door Charles Darwin.

In 1859 legde Darwin in zijn boek uit waardoor verschillen tussen dieren zijn ontstaan.

In 1859 publiceerde Darwin zijn boek over de evolutie van de schepping van de mens.

In de oorsprong van soorten legde Darwin zijn theorie over scheppingsverhalen uit.

In zijn boek legde Darwin zijn theorie over de revolutie van dieren en mensen uit.

uit Afrika

uit Australië of Amerika

uit Azië

uit Europa

Volgens biologisch onderzoek is de mens veranderd door aanpassing aan levensomstandigheden.

Volgens de evolutietheorie is de mens veranderd door aanpassing aan levensomstandigheden.

Volgens scheppingsverhalen is de mens veranderd door aanpassing aan levensomstandigheden.

Volgens wetenschappelijke onderzoek is de mens veranderd door aanpassing aan levensomstandigheden.

Archeologen doen onderzoek naar het ontstaan van de mens.

Biologen doen wetenschappelijk onderzoek naar het ontstaan van de mens.

Een scheppingsverhaal beschrijft het ontstaan van de mens.

Het Bijbelboek Genesis beschrijft het wetenschappelijk onderzoek naar de schepping.

Darwin als wetenschapper de natuur onderzocht.

Darwin na zijn onderzoek jarenlang heeft gereisd.

Darwin onderzoek deed naar de oorsprong van scheppingsverhalen.

Darwins collega’s al veel geleerd hadden over de evolutie.

evolutietheorie, natuurverschijnselen en scheppingsverhalen

scheppingsverhalen, wetenschap en evolutietheorie

wetenschap, natuurverschijnselen en evolutie

wetenschap, evolutie en biologische verschillen

Afrikanen hebben een donkerder huidskleur dan Europeanen.

Darwin pakte het onderzoek op wetenschappelijke manier aan.

Planten en dieren kunnen in rassen worden verdeeld.

Veel scheppingsverhalen lijken op elkaar.

De evolutieleer geeft een wetenschappelijke uitleg van het ontstaan van het leven.

De oudste mensen hebben zich waarschijnlijk vanuit Afrika over de aarde verspreid.

De taal heeft zich volgens de evolutieleer geleidelijk ontwikkeld.

Volgens Darwin stammen alle mensen af van de eerste geschapen mens.

Ja, want ze leefden van de jacht op wilde dieren.

Ja, want ze zwierven rond op zoek naar voedsel.

Nee, want ze kenden nog geen geschreven bronnen.

Nee, want ze leefden op eenvoudige kampplaatsen.

er nu eenmaal weinig spullen te krijgen waren in die tijd.

ze alleen maar belangstelling hadden voor gereedschappen die ze bij de jacht nodig hadden.

ze erg arm waren.

ze nooit veel konden bewaren doordat ze zo vaak verhuisden.

(1) doden, (2) vangen, (3) vervaardigen, (4) onderhouden, (5) koken, (6) verzamelen.

(1) vervaardigen, (2) onderhouden, (3) doden, (4) vangen, (5) koken, (6) verzamelen.

(1) vervaardigen, (2) onderhouden, (3) doden, (4) vangen, (5) verzamelen (6) koken.

(1) doden, (2) onderhouden, (3) vervaardigen, (4) doden, (5) verzamelen (6) koken.

Een nomadengroep bestond uit meerdere gezinnen.

Groepen nomaden spraken af elkaar jaarlijks te ontmoeten.

Jagers-verzamelaars kwamen vaak op dezelfde plek terug.

Jagers-verzamelaars sliepen in hutten.

In een landbouwstedelijke samenleving wonen de meeste mensen in steden.

In een landbouwstedelijke samenleving wonen de meeste mensen op het platteland.

In een landbouwstedelijke samenleving wordt geen handel gedreven.

In een landbouwstedelijke samenleving zorgen de stadsbewoners voor hun eigen voedsel.

Ambachten en handel zijn specialisaties in een landbouwstedelijke samenleving.

Ambachten konden ontstaan omdat niet iedereen meer in de landbouw behoefde te werken.

Handel kon ontstaan doordat de boeren meer voedsel produceerden dan ze nodig hadden.

Handel was in Egypte bijna onmogelijk omdat het een woestijnland was.

door de uitbreiding van de woestijn

door te grote of te kleine overstromingen

doordat er nog weinig handel werd gedreven

doordat het soms te weinig regende

ambacht

handel

jacht

landbouw

in de steden groeide de bevolking

in de steden waren geen overstromingen

in de steden werd gehandeld

in de steden woonden boeren

de landbouwwerktuigen steeds verder werden verfijnd.

er ongeveer 6500 jaar geleden veel veranderde in het klimaat.

er rond 4500 v.C. dorpen werden gebouwd langs de Nijl.

jagers zich vestigden in het vruchtbare stroomgebied van de Nijl.

Volgens deze bron bleef een ruileconomie nog steeds afhankelijk van de natuur.

Volgens deze bron moesten boeren veel meer belasting betalen dan andere groepen.

Volgens deze bron waren de belastingen en betalingen in natura.

Volgens deze bron waren de ruilgoederen vooral graan en bier.

Waar bleven mensen nog lang jagen en verzamelen?

Welke beroepen vond je vooral in de steden?

Welke uitvindingen zorgden voor een betere landbouw?

Wie hadden in het oude Egypte veel macht?

De boeren moesten het hardst werken van iedereen.

De boeren moesten minder hard werken dan anderen.

De boeren moesten net zo hard werken als andere Egyptenaren.

De boeren moesten wel hard werken, maar verdienden meer dan anderen.

Ambtenaren waren er om de goden offers te brengen en de boeren te helpen.

De farao werd gezien als god en als tussenpersoon tussen de mensen en de goden.

In een landbouwstedelijke samenleving was steeds meer leiding nodig.

Om irrigatielandbouw tot een succes te maken, was er veel samenwerking nodig.

Bij irrigatielandbouw wordt water bewaard en gebruikt voor bevloeiing van akkers.

Bij irrigatielandbouw zijn ambtenaren nodig als landbouwopzichters.

Bij irrigatielandbouw zijn boeren de baas over hun eigen akkers en opbrengsten.

Bij irrigatielandbouw zijn mensen afhankelijk van elkaar omdat er veel geregeld moet worden.

boeren

farao

soldaten

schrijvers

Meewerken aan de bouw van tempels en piramides.

Een deel van hun oogst weggeven aan de farao.

De farao gehoorzamen en zijn bevelen opvolgen.

Meehelpen om het land te beschermen.

Hij moest overleggen met de goden en offers brengen.

Hij moest zorgen dat de Nijl jaarlijks op tijd overstroomde.

Hij moest goede plannen bedenken om het land te bevloeien.

Hij moest ervoor zorgen dat de boeren goed betaald werden.

De farao moest alles zo houden als het bij het begin van de schepping was.

De farao moest zorgen dat de Nijl voldoende water gaf.

De farao moest zorgen dat het land geregeerd werd.

De farao was de hoogste dienaar van de hemelgod Horus.

De farao moest zorgen voor een juiste stand van het water van de Nijl.

De farao was alleenheerser.

De farao was één van de mensen die bij de goden kon bemiddelen.

De farao was priester en moest offers brengen aan de goden.

Hoeveel inwoners had het oude Egypte?

Welke taken hadden Egyptische ambtenaren?

Wie had de meeste macht in Egypte?

Wie hielpen er mee Egypte te besturen?

Omdat hij de enige god was die ze kenden.

Omdat zij de zon zo mooi vonden.

Omdat zij geloofden dat de zon de zoon was van hun farao.

Omdat zij geloofden dat zonder de zon het leven op aarde onmogelijk zou zijn.

De adel was een sociale bovenlaag in de Egyptische samenleving.

De adel zorgde ervoor, dat de belangrijke baantjes eerlijk werden verdeeld.

De rijken bleven machtig door de baantjes onder familieleden te verdelen.

De rijken leefden meestal langer dan de armen in Egypte.

de farao, de boeren en landarbeiders, de priesters, edelen en ambtenaren, slaven

de farao, de boeren en landarbeiders, edelen en ambtenaren, de priesters, slaven

de farao, de priesters, edelen en ambtenaren, de boeren en landarbeiders, slaven

de priesters, edelen en ambtenaren, de farao, de boeren en landarbeiders, slaven

Waar

Niet waar

Farao

Adel

Ambachtslieden

Boeren

Farao

Hoge ambtenaar

Priester

Lage ambtenaar

Ambachtslieden

Handelaren

Slaven

Boeren

Farao

Priester

Lage ambtenaar

Handelaar

Boeren

Ambachtslieden

Slaven

Landarbeiders

De Egyptenaren geloofden dat sterrenkunde en de meetkunde te maken hadden met de Nijl.

De Egyptenaren hadden net als wij een kalender met een jaar van 365 dagen.

Door de overstroming van de Nijl konden de Egyptenaren veel uitvindingen doen.

Vanwege hun geloof in de ene god Aton bestudeerden de Egyptenaren de sterren.

De grootste piramide is die van farao Cheops.

De piramides bewijzen dat de Egyptenaren goed konden samenwerken.

De piramides werden gebouwd op plaatsen met veel bouwmateriaal.

Piramides werden gebouwd vanaf ongeveer 2700 v.C.

Ze beeldden belangrijke en onbelangrijke personen altijd even groot af.

Ze beeldden de doden heel echt af, zodat de familie hem goed kon herkennen.

Ze hielden zich aan strenge voorschriften bij het afbeelden van mensen.

Ze waren vrij om hun eigen gevoel in een afbeelding weer te geven.

Als een afschuwelijke plek vol angst en pijn.

Als een gevangenis waar je nooit meer uitkomt.

Als een grote akker waarop iedereen samenwerkt.

Als een prettige plaats waar het leven heerlijk is.

De meeste bezoekers uit andere landen zijn ook in Nubië geweest.

De toeristen van toen waren vooral geïnteresseerd in de piramides van Gizeh.

Mummies werden meegenomen om er geneesmiddelen van te maken en ze te bestuderen.

Veel reizigers kwamen op doorreis langs Egypte.

De archeologische vondsten zijn niet groot, omdat er door de eeuwen heen veel slib over het land is gekomen.

De archeologische vondsten zijn niet groot, omdat de exacte plaats van de dorpen niet veel veranderd is.

De Egyptenaren bouwden hun nieuwe steden bovenop de oude steden omdat er weinig bouwgrond was.

De Egyptenaren bouwden hun nieuwe steden zo, dat ze werden beschermd tegen overstromingen.

Belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen werden gebruikt voor de godsdienst.

Boeren moesten hard werken en hadden niets te zeggen over hun land.

De opbrengsten van de landbouw werden gebruikt om kunstwerken te laten maken.

Schrijvers hadden veel aanzien en kregen een hoge beloning voor hun werk.

bestuur

emigratie

beschermgod

muntgeld

slavernij

nijverheid

door gebruik van meer vruchtbare landbouwgrond

door handel

door nijverheid

door gebruik van slavernij

door kolonisatie

Waar

Niet waar

De Grieken vonden het heel normaal dat een deel van de mensen niet vrij was, maar bezit van een ander.

De meeste mensen verdienden hun brood in de landbouw.

Er werden koloniën gesticht omdat de Griekse grond niet genoeg voedsel opbracht.

Handel en ambachten waren de belangrijkste economische activiteiten.

Athene was een van de weinige stadstaten met een beschermgod.

De Griekse stadstaten waren zelfstandige stedelijke gemeenschappen.

In de Griekse staat hadden de steden een eigen bestuur.

Op de munt van alle Griekse stadstaten stond Athena afgebeeld.

Alleen rijke Grieken lieten slaven voor zich werken.

Slaven deden alleen het laagste en gemakkelijkste werk.

Slaven werden vaak buitgemaakt tijdens een oorlog.

Slavernij in de Oudheid is vergelijkbaar met de 19e eeuwse slavernij.

landbouwstedelijke samenleving

schrift

slaven

stadstaten

Een stadstaat is een stad met omliggend gebied.

Een stadstaat was in de Oudheid de belangrijkste stad in een staat.

Grieken noemden een stadstaat een polis.

Iedere stadstaat had zijn eigen wetten.

Aristocraten hadden de macht in de Griekse stadstaten.

De staat Griekenland had in de Oudheid verschillende bestuursvormen.

Iedere stadstaat had een eigen bestuurssysteem.

In Griekse stadstaten was de macht in handen van het volk.

Als een groep mannen buiten de wet om alle macht naar zich toe trekt, heet dat een tirannie.

Als een koning aan het hoofd van de regering staat, heet dat een aristocratie.

Als één man alle macht in handen heeft, heet dat een tirannie.

Als één man buiten de wet om alle macht naar zich toe trekt, heet dat een monarchie.

Alle Atheense burgers mochten meebeslissen over het bestuur van Athene.

Alle inwoners van Athene mochten meepraten in de volksvergadering.

Alleen slaven mochten niet meepraten over het bestuur van de Atheense stadstaat.

Iedere inwoner van Athene had dezelfde rechten als andere inwoners.

monarchie, aristocratie, tirannie en democratie

monarchie, tirannie, democratie en aristocratie

tirannie, aristocratie, monarchie en democratie

tirannie, monarchie, aristocratie en democratie

Clisthenes stelde in Athene de democratie in.

Door Clisthenes’ systeem hadden edelen niets meer te vertellen in Athene.

Pisistratus maakte in de zesde eeuw v.C. een einde aan de aristocratie.

Voordat Athene een aristocratie werd, was het een monarchie.

Athene

Korinthe

Delphi

Sparta

Sparta

Athene

Korinthe

Olympia

burgerschap

rechtspraak

schervengericht

tirannie

Als je een volwassen man of vrouw was en je beide ouders in Athene waren geboren.

Als je een volwassen man was en je beide ouders in Athene waren geboren.

Als je een volwassen vrouw was en je beide ouders in Athene waren geboren.

Als je een volwassen man was en één van je ouders in Athene was geboren.

beschermgod, munt, schrift, taal en Olympische Spelen

bestuur, bouwkunst, Olympische Spelen en schrift

filosofie, taal, beschermgod, bestuur en godsdienst

godsdienst, schrift, taal, bouwkunst en filosofie

De Griekse beelden van de 5e eeuw waren zeer levensecht.

De vroegste Griekse tempels hadden zuilen met sierlijke krullen erop.

Goden leken in mythologische verhalen net mensen.

Op vazen werden onderwerpen uit het dagelijks leven afgebeeld.

Filosofen bemoeiden zich niet met de politiek in de stadstaten.

Filosofen keken op een wetenschappelijke manier naar de wereld en de mens.

Filosofen deden onderzoek naar verbeteringen in de landbouw en de handel.

Filosofen waren ongelovige mensen die niet in de mythologische verhalen geloofden.

Omdat de Grieken belangrijker waren dan de Romeinen.

Omdat de Grieken veel van de Romeinse cultuur overnamen.

Omdat de Romeinen belangrijker waren dan de Grieken.

Omdat de Romeinen veel van de Griekse cultuur overnamen.

Uit deze bron blijkt dat Pericles een machtig man was in Athene.

Deze bron geeft een voorbeeld van het wetenschappelijke denken in de 5e eeuw v.C.

Het Parthenon moest een hoogtepunt worden van de Griekse cultuur.

Pericles verbond bij de bouw op de Akropolis politiek en cultuur met elkaar.

Dit is het begin van een filosofisch verhaal.

Dit is het begin van een legende.

Dit is het begin van een mythe.

Dit is het begin van een sage.

plaats waar filosofische uitspraken gedaan werden.

plaats waar de Griekse goden woonde.

plaats waar goddelijke uitspraken gedaan werden.

plaats waar Grieken genezing konden krijgen.

Athene kwam in 404 v.C. als winnaar uit de Peloponnesische Oorlog.

De Peloponnesische Oorlog duurde slechts een paar jaar, maar was zeer hevig.

Eerst vochten Grieken alleen tegen Grieken en later ook tegen de Romeinen.

Sparta kwam in 404 v.C. als winnaar uit de Peloponnesische Oorlog.

De Olympische Spelen werden gehouden ter ere van Zeus, de Griekse oppergod.

Deelnemers aan de Olympische Spelen kregen geen geschenken, alleen een krans.

Naast de Spelen in Olympia werden er nog andere Panhelleense spelen georganiseerd.

Tijdens de Olympische Spelen werden overal in Griekenland de wapens neergelegd.

De Grieken dachten nooit na over goed of kwaad en voerden meedogenloos oorlog.

De Grieken voerden alleen oorlog, als dat volgens hen het beste was voor de stadstaat.

De Grieken voerden graag oorlog, zodra ze daar de kans voor kregen.

De Grieken waren in voortdurende staat van oorlog met andere stadstaten.

De eerste Olympische Spelen werden volgens de bron gehouden in Delphi.

De Olympische Spelen zijn ontstaan als middel om de vrede te bevorderen.

Door de Olympische Spelen was er geen oorlog meer op de Peloponnesus.

Zodra er oorlog was, organiseerden ze Olympische Spelen om weer vrede te sluiten.

3e eeuw

4e eeuw

5e eeuw

6e eeuw